Wstęp

THX Surround EX to technologia używana do dekodowania ścieżek dźwiękowych Dolby Digital Surround EX, czyli inaczej mówiąc jeśli mamy ścieżkę zakodowana w Dolby Digital Surround EX to możemy ją zdekodować przy pomocy THX Surround EX w domu. Dolby Digital Surround EX to ostatni jak do tej pory kinowy system dźwięku firmy Dolby. Został zaprezentowany podczas premiery filmu Star Wars Episode 1: The Phantom Menace.

Przybliżmy sposób w jaki technologia THX wprowadza ten system do domu.

THX i Surround EX w jednym stali domu...

Dwa głośniki tylne określają system 7.1, którego dotyczy specyfikacja THX Surround EX.

Jak wszyscy dobrze już wiemy format Dolby Digital Surround EX wprowadza trzeci, centralny kanał surround (mam nadzieję że wszyscy przeczytali wcześniej informacje na temat tego formatu), i jako że jest to system licencjonowany przez THX Lucasfilm został wprowadzony do domowych systemów jako THX Surround EX, dostępny tylko w certyfikowanych urządzeniach, oznaczonych jako THX Ultra. Interesujące jest to, że procesor THX Surround EX wymaga konfiguracji 7.1 kanałów, używając dwóch głośników do stworzenia centralnego kanału surround. W takiej konfiguracji otrzymamy: trzy głośniki główne (z przodu) czyli lewy, centralny, prawy, ponadto dwa głośniki surround umieszczone dokładnie po bokach miejsca odsłuchowego, oraz jeszcze dwa głośniki umieszczone dokładnie za miejscem odsłuchowym (z tyłu) realizując w ten sposobów centralny kanał surround. Należy zauważyć że oba tylne głośniki będą odtwarzać dźwięk monofoniczny, który pochodzi z jednego kanału (tak jak głośniki surround w systemie Dolby Pro Logic, do których sygnał pochodzi z jednego kanału).

Ten schemat doskonale ilustruje relację poszczególnych pojęć: Z odtwarzacza DVD płynie jednym strumieniem sygnał cyfrowy, w którym zakodowano - zgodnie z formatem Dolby Digital, DTS lub MPEG Multichannel - sześć kanałów (5.1, czyli 5 plus 1 czyli prawy (R), centralny (C), lewy (L), surround prawy (SR), surround lewy (SL), subwoofer (SW). Po rozkodowaniu sześć kanałów płynie do kontrolera THX, który w trybie THX Surround EX z sygnałów kanałów SR i SL wydziela dodatkowo sygnały surround tylny prawy (SBR) i surround tylny lewy (SBL), jak również kształtuje charakterystyki częstotliwościowe poszczególnych sygnałów, zgodnie z założeniami THX. Na wyjściu dekodera mamy już osiem kanałów (7.1)

Dolby Digital Surround EX jest kompatybilne ze wszystkimi odtwarzaczami DVD. Dzieje się tak dlatego, że filmy DVD mają ścieżkę dźwiękową w Dolby Digital Surround EX 5.1 razem z centralnym kanałem surround, który jest zakodowany w lewym i prawym kanale surround (tak samo jak w systemie Dolby Pro Logic, gdzie kanał centralny jest zakodowany w lewym i prawym). Ta ścieżka dźwiękowa jest w 100% kompatybilna z wcześniejszymi dekoderami Dolby Digital. Z tego też powodu THX stara się nie nazywać tego nowym formatem, a raczej rozszerzeniem. Filmy na płytach DVD ze ścieżkami zakodowanymi w Dolby Digital Surround EX posiadają tzw. cyfrowy wskaźnik, który będzie mówił dekoderowi THX Surround EX o obecności kompatybilnej ścieżki dźwiękowej. Dzięki temu procesor zdekoduje ścieżkę dźwiękową (tak jak normalną ścieżkę Dolby Digital), a następnie użyje dekodera podobnego do Dolby Pro Logic, aby z dwóch kanałów surround (lewego surround i prawego surround) odtworzyć centralny kanał surround, kierując go do dwóch tylnich głośników surround.

Aby zapewnić spójne pole dźwiękowe, THX także wymaga aby procesory THX Surround EX miały zaimplementowane zarządzanie niskimi częstotliwościami, możliwość ustawienia opóźnień czasowych dla każdego z kanałów, oraz regulację poziomu głośności dla każdego z dwóch głośników tylnich pełniących rolę centralnego kanału surround. Wymagana jest także funkcja Re EQ dla obu tych głośników.

Nowe życie dla starych amplitunerów

Wszystko wskazuje na to że nasze stare poczciwe dekodery Dolby Surround Pro Logic staną się znów poszukiwanym towarem, jako tania alternatywa (w połączeniu z dekoderem Dolby Digital) uzyskania systemu Dolby Digital Surround EX (chodzi o uzyskanie dodatkowego centralnego kanału surround). Tak, tak, jak nie żartuję i wszystko zaraz wyjaśnię.

Otóż jest taka możliwość uzyskania czegoś podobnego - jeśli nie identycznego - do Dolby Digital Surround EX. A to dlatego że Dolby Digital Surround EX wykorzystuje dwie istniejące technologie: Dolby Digital i Dolby Surround.

Aby stworzyć ścieżkę dźwiękową Surround EX, inżynierowie dźwięku dodają centralny kanał surround, który jest kodowany matrycowo w dwóch istniejących kanałach surround ścieżki dźwiękowej Dolby Digital 5.1. Kodowanie matrycowe to ta sama technologia, która była używana do tworzenia ścieżek dźwiękowych w systemie Dolby Surround. Aby zdekodować te ścieżki Dolby Surround, potrzebujesz dekoder lub amplituner Dolby Pro Logic. Właśnie tak, to jest wszystko czego potrzebujesz aby zdekodować Surround EX (tylni centralny surround).

Już na początku można się dopatrzyć małych różnic między prawdziwym dekoderem Surround EX a tym co my zaraz tutaj złożymy. Otóż przede wszystkim nie będziemy mieć możliwości ustawienia czasu opóźnienia dla każdego kanału surround z osobna, oraz nie będziemy mieli funkcji automatycznego rozpoznawania przez dekoder tzw. cyfrowego znacznika, który to w dekoderach THX Surround EX pozwala na automatyczne rozpoznanie czy ścieżka dźwiękowa ma kanał Surround EX czy też nie. Jednak wydaje mi się że to nie jest wielki problem - doskonale wiemy jakie filmy są nagrywane w Dolby Digital Surround EX (np. "Austin Powers: 2" czy "The Haunting") i można to zrobić manualnie.

Jak samemu zrobić dekoder Surround EX?

Sposób połączenia dwóch amplitunerów w celu zdekodowania trzeciego kanału surroundowego.

Ogólnie mówiąc to co musisz zrobić, to doprowadzić kanały lewy surround i prawy surround z dekodera Dolby Digital na wejście dekodera/amplitunera Dolby Surround Pro Logic. Później podłączasz już trzy lub cztery głośniki surround.

Dokładniej: Ustawiasz dekoder Dolby Digital tak jak zazwyczaj to robisz, z tą różnicą że nie podłączasz do niego głośników do kanałów surround - czyli masz podłączone tylko trzy główne głośniki: lewy (L), centralny (C) i prawy (P). Z dekodera Dolby Digital wyprowadzasz dwa kable sygnałowe z wyjść LINE OUT kanałów lewy surround (LS) i prawy surround (RS). Te dwa kable sygnałowe prowadzisz do dwóch wejść LINE IN (lewego i prawego) amplitunera/dekodera Dolby Surround Pro Logic. W amplitunerze Dolby Surround Pro Logic podłączasz kolumny surroundowe do wyjść (wzmocnionych naturalnie) przednich kanałów (L, C, P), które teraz służą nam jako kanały surroundowe odpowiednio lewy surround, centralny surround i prawy surround.

Na koniec ważna sprawa: Dekoder Dolby Pro Logic należy przełączyć w tryb Dolby 3.

Życzę dobrej zabawy!

Radek Poznańczyk