Dzięki współpracy firmy Dolby Lab. oraz THX George'a Lucasa powstał ulepszony system Dolby Digital czyli Dolby Digital Surround EX. Stało się to za sprawą Gary'ego Rydstrom'a, dyrektora Wydziału Kreacyjnego w Skywalker Sound ( Lucas Digital Ltd.), który od wielu lat czynił starania o uzyskanie narzędzia dającego większą swobodę w realizacji dźwięku przestrzennego w filmach. Nowością jest tutaj dodatkowy kanał tzw. tylni surround. Głośniki tego kanału umieszczane są dokładnie z tyłu sali kinowej (nie po bokach). System ten jest w pełni kompatybilny z jego starszą wersją 5.1. Filmy nagrane z Dolby Surround EX będą odtwarzane w klasyczny sposób przez aktualnie zainstalowane systemy nagłośnienia, natomiast dostarczą dodatkowego kanału dookólnego, gdy będą odtwarzane przez system uzupełniony dodatkowym procesorem Dolby SA-10.

Co daje Surround EX ?

Jak wiadomo kanał centralny przedni (za ekranem) jest niezbędny do zapewnienia precyzyjnej lokalizacji źródeł dźwięków poruszających się po ekranie, przez wszystkich widzów, także tych, którzy siedzą z boku a nie na środku sali. Dolby Digital Surround EX ma podobne działanie, ale na rozkład pola dźwięków otaczających, surroundowych. "Centralny" kanał dookólny jest odtwarzany przez zespół głośników umieszczonych na ścianie tylnej, podczas gdy kanały surroundowe lewy i prawy są odtwarzane tylko przez głośniki ścian bocznych. Oznacza to, że dźwięk może teraz być umieszczany dokładnie z tyłu za widzami, co umożliwia realizację zupełnie nowych efektów, jak np. "okrążanie" czyli pełna panorama w kącie 360°. Tylny kanał umożliwia także bardzo realistyczne przemieszczanie się źródeł dźwięku w kierunkach przód-tył i tył-przód. "Przelatujące" dźwięki dokonują realistycznych, długich pasaży nad głowami, a nie rozpływają się gdzieś w bocznych ścianach sali. Nawet reprodukcja "zwykłych" dźwięków teł, typu "atmosfery" czy "obecność" jest poprawiona, ponieważ nie ma na nią wpływu szerokość sali kinowej (czy raczej zbyt często spotykana "wąskość" sali). I wreszcie równie ważny jest fakt, że nowy kanał umieszczony z tyłu zapewnia widzom siedzącym całkiem po lewej czy prawej stronie widowni odczucie przestrzenności dźwięku zamierzone i wykreowane przez twórców filmu.

Co jest niezbędne do uzyskania Surround EX w kinie?

Procesor kinowy SA-10 firmy Dolby Labs. Dodaje on dodatkowy, trzeci kanał dookólny do dźwięku w formacie cyfrowym.

W większości przypadków doposażenie aktualnej instalacji nagłaśniającej cyfrowej 5.1 do wersji Dolby Digital Surround EX jest proste i tanie. Zawsze niezbędne jest zainstalowanie przystawki Dolby SA10, rozdzielenie instalacji głośników dookólnych na cztery grupy: lewą, lewą-tylną, prawą-tylną i prawą i zapewnienie dodatkowych kanałów wzmacniaczy mocy. Od strony produkcyjnej konsultanci filmy Dolby zapewniają niezbędny sprzęt i pomoc realizatorom dźwięku w celu przygotowania ścieżek dźwiękowych w formacie Surround EX.

Jak powstał system ?

Gdy realizatorzy w Skywalker Sound przystąpili z rozmachem do projektowania ścieżki dźwiękowej dla filmu STAR WARS: Episode I - The Phantom Menace, krytycznie ocenili ograniczenia jakie stawiała im konfiguracja 5+1 kanałów, która jest standardem dźwięku cyfrowego już od 1992 roku. Jakkolwiek dwa kanały surroundowe były znacznym postępem w porównaniu z pojedynczym kanałem dookólnym wcześniejszych formatów filmowych, to jednak wciąż ograniczały swobodę kreowania przestrzenności, a szczególnie odbieranej przez widzów siedzących z boku widowni. Przeprowadzone eksperymenty wykazały, że dodatkowy kanał na tylnej ścianie nie tylko dostarcza fascynującego narzędzia kreacyjnego, ale znacznie poprawia rozkład pola przestrzennego dla foteli umieszczonych poza osią środkową widowni. Dlatego personel studia Skywalker zwrócił się do Dolby Labs i Lucasfilm THX by opracowały praktyczną realizację takiego dźwiękowego pola dookólnego.

Parametry procesora SA-10

• equalizacja w siedmiu pasmach kanałów dźwiękowych

• zniekształcenia: 1 kHz - mniejsze niż 0.15% przy poziomie Dolby (50% modulacji)

• zakres dynamiki 88 dB

• wymiary płyty czołowej 133 mm x 483 mm

• waga 10,1 kg

• temperatura pracy - do 40° C

Radek Poznańczyk

Źródło: www.dolby.com